Işık kirliliği nedir?
Yanlış yerde, miktarda,
yönde ve zamanda kullanılan ışığın neden olduğu geniş, ışıldayan ışık kubbesine Işık Kirliliği denir.
Özellikle büyük şehirlerimiz tehlike sinyali veriyor. Işık kirliliğinin 4 ana
kaynağı vardır:
1- Kamaşan Işık: Kamaştırıcı ışığa yatay doğrultuda
yayımlanan ışık neden olur. Bu tür yayımlanan yatay ışık, kilometrelerce öteden
görülebilir ve bizim karanlığa karşı adaptasyonumuzu azaltır. Kamaştırıcı
ışık görüş mesafesini azaltarak sürücü ve yaya güvenliğini de
tehlikeye sokar. Kamaştırıcı ışığı, yüzeyi aydınlatan ışık kaynağının şiddetini
azaltarak hafifletebiliriz. Aydınlatılan yüzeyle ışık kaynağı arasındaki açı da bir diğer
önemli faktördür. Yatay doğrultuda yayımlanan ışık yere yakın, havanın yoğun
olduğu yerlerde, toz parçalarının ve geniş hava moleküllerinin etkisiyle ışığın
saçılmasına neden olarak havayı ışıldatır. Bu durumda şehir gözlemcisinin,
gökyüzüyle yıldızlar arasındaki karşıtlık azaldığından, yıldızları görmek
için hayal gücü kuvvetli olmalıdır
!
2- Işık Taşması: Işığın istenmeyen yere düşmesine
ışık taşması denir. Tipik bir örnek olarak evlerimizin önünü ve arka bahçemizi
aydınlatmakla yetinmeyerek, yatak odalarımızı bile aydınlatan cadde ışıkları
verilebilir. Her ne kadar bazı ev sahiplerinin kendi mülklerini aydınlatma
gereksinimleri azaldığı için bu iş hoşlarına gitse de, rahatsız edicidir
3- Gökyüzü Işıldamaları: Atmosferdeki atom ve diğer taneciklerin bir sonucudur,
fakat bu zayıf, doğal ışık atmosferdeki toz parçacıklarının ve gaz
moleküllerinin ışığı saçmasıyla güçlenmektedir. Kar, gökyüzü ışıldamalarının %80'ini doğrudan
gökyüzüne yansıttığı için bu olay mevsimlik bir olay olarak nitelendirilebilir.
Şehirlerde doğrudan gökyüzüne yönlendirilmiş ışık kaynakları ile gökyüzü
ışıldamaları birleşince, ışık kubbesinin parlaklığı ve menzili büyük oranda
artar.
4- Aşırı Miktarda Işık: Belli bir işin yapılması için
gereken aydınlatma miktarını aşan ışıktır. Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir.
Işık kirliliğinin kaynakları
1- Yol, cadde ve sokak
aydınlatmaları.
3- Turistik tesislerin,
binaların dış cephe aydınlatmaları.
4- Reklam panoları.
5- Güvenlik amacıyla
aydınlatma.
6- Evlerden, binalardan
taşan ışıklar.
Kullanılan armatürlerin
ve lambaların yanlış seçimi ve yanlış yönlendirilmesi, bu aydınlatmalarda ışık
tecavüzü, göz kamaşması, dikine ışık ve aşırı miktarda ışık oluşmasına neden
olur. Bu durum, konuya yeterince önem verilmemesi ve bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Işık kirliliğinin doğal hayata etkileri
Kötü aydınlatmadan zarar
görenler yalnız devlet bütçesi ya da gece gökyüzünü izlemek
isteyenler değildir. Örneğin göçmen kuşlar için ışık kirliliği yeni bir
tehlikedir: Kuşlar sadece insanlar için değil, dünyadaki tüm canlı yaşam için
çok yararlıdır. Her yıl milyarlarca haşereyi, sineği tüketirler, milyarlarca
bitki tohumunu yayarlar. Özellikle küçük sineklerle beslenen göçmen kuşlar gece
seyahat ederler. Kimi türler milyonlarca kilometre yol kat ederler. Kısmen
takım yıldızlardan yön bulurlarken gökdelenler, deniz fenerleri gibi yüksek yapılardan
yayılan ışıklar onlar için çekici olur. Bunun sonucu, kuşlar ya yorulup
düşünceye kadar ışık etrafında fır dönerler ya da doğrudan binaya çarparlar. Bu
şekilde bir gecede binlerce kuşun öldüğü bilinmektedir.
Kimi deniz hayvanlarının
yuvalama alışkanlıkları ışık kirliliği ya da yapay aydınlatma yüzünden
tehlikededir. Deniz kaplumbağalarının binlerce yumurtasından çıkan yavrulardan
yalnızca birkaçı denize ulaşabilmektedir. Denize ulaşmak için deniz ile kara
arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla
karaya yönelince hayatlarından olmaktadırlar. Avustralya da yapılan bir
araştırmaya göre mercanlar, üzerlerine düşen aşırı ışık yüzünden kendilerine
renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaşmakta ve strese
girmektedirler !
Işık kirliliğine karşı alınabilecek önlemler nelerdir?
1- Park ve bahçelerde
dekoratif amaçlı kullanılan küre tipi armatürler
yerine, bulundukları yatay düzlemin üst tarafına ışık saçmayan, perdeli
aydınlatma lambaları kullanmalıyız.
3- Bazı park alanlarında
çok kısa direklerin üzerinde çok yoğun ışıklı projektörler kullanılmaktadır. Bu
tip projektörler en az 15 m yükseklikteki direkler üzerinde uygun açılarla
yönlendirilerek kullanılmalı.
4- İki yanında binaların
bulunduğu cadde ve sokaklarda enine çelik halat askı sistemine takılan ve
sadece yola ışık gönderen armatürler kullanılmalı.
5- Güvenlik amaçlı
aydınlatmalarda harekete duyarlı, kendini otomatik olarak açan sistemler
kullanmalıyız. Bu sistemler elle de kullanılabilmektedir. Böylece enerji giderimizi azalttığımız gibi ışığın
caydırıcı etkisinden yararlanabiliriz. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki göğü
aydınlatma, suç işlemeyi engellemiyor. Suçun nedeni ışık ya da karanlık
değildir. Suçlular gökte aranmamalıdır !
7- Hangi çeşit
lambaların nerelerde kullanılacağını kurallara bağlayarak, yasal önlemler
almalıyız.
8- Vitrin
aydınlatmalarında zamanlayıcılar kullanmalıyız, ışık kaynakları gece saat
11'den sonra otomatik olarak kapanabilmeli.
9- Gözlemevlerimizin
bulunduğu bölgelerde ışık kirliliğine karşı belli bir koruma alanı belirleyerek
bu bölgeler için daha sıkı yasa ve yönetmelikler
uygulamalıyız. Örneğin Arizona'daki Kitt Peak Ulusal Gözlemevi'nin ise 35
millik yarıçapa sahip bir çember koruma alanı bulunmakta.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder